Боку ва Москва совуқлашиши: бу – кечаги янгилик эмас

Кўзингиз тушган бўлса керак, Россия ва Озарбойжон ўртасида сиёсий совуқлашиш авж олди. Аввалига Москвада махсус кучлар икки озарбойжонликни ўлдириб қўйди. Кейин Боку Россия пропагандачи ахборот агентлигининг Озарбойжон бўлимини ФСБ агентураси деб топиб, икки агентни ушлади. Хуллас, можаро катталашиб кетди.

{Yii::t(}

Ўтказиб юбориш 6s

Ўтказиб юбориш

Россия ва Озарбойжон муносабатлари фақатгина шу воқеа сабаб совуқлашгани йўқ. Яхшилаб ўйлаб қаралса, икки давлат ўртасидаги совуқлик илдизи мустақилликнинг илк йилларига бориб тақалади. Қуйида шу ҳақда. Бу Исроил – Эрон, Россия – Украина уруши каби муҳим мавзу эмасдир, лекин ишонинг, СССР меъросхўри Россия ва сиёсий вазн жиҳатдан худди бизга ўхшаган давлат ўртасидаги бу можародан камида хабардор бўлиб туришимиз керак.

Қорабоғ уруши

Демак, Россия ва Озарбойжон ўртасидаги совуқлик илдизи мустақилликнинг илк йилларига, ҳатто ундан ҳам олдинроқ – СССР тарқалиши арафасидаги йилларга тўғри келади. Қорабоғ учун тўқнашувлар айнан иттифоқ тарқалиш ёқасига келиб қолган даврда бошланганди.

Кейин мустақиллик бошида Арманистон озарлардан тарихий Қорабоғини олиб қўяди. Тан олиш керак, ўша пайда собиқ иттифоқ ҳудудида бунақа жиддий урушлар Россия рухсатисиз бўлиши қийин эди. Арманистон Озарбойжон ерларини оккупация қилишига қаршилик қилмаганининг ўзи Россия Ереван томонда бўлганини билдиради. Бунинг устига, Арманистон Қорабоғни Россия қуроллари билан олган.

Озарбойжон у пайтлар ҳозиргидек бой эмас, ҳарбий қудрати ҳаминқадар эди. Лекин қазилма бойликлари эвазига оёққа турган озарлар 30 йил армияни кучайтиришди, омборларни қуролга тўлдиришди, энг муҳими Туркиядек НАТОга аъзоси билан айрилмас стратегик иттифоқчи бўлишди. Россия Украинада уруш бошлаб Донбассдаги кўмир конларини эгаллаш орзусида ёнаётган бир вақтда икки ҳамлада Қорабоғни қайтиб олишди.

Мана шу 30 йил ичида Озарбойжон Россияга қарши ҳеч қандай иш қилмади. Ҳеч қандай баёнот ҳам бермади. Лекин озарларнинг ич-ичидан алами бор эди. Чунки Арманистон «Россия бизнинг иттифоқчимиз, озарлар Қорабоққа теголмайди», деб катта кетиб юрганини ҳамма биларди. Чиндан Қорабоғда рус ҳарбийлари гўёки тинчликни таъминлаш учун киритилганди ҳам. Бироқ уруш бошлангач, Россиянинг арманлар билан иши бўлмай қолди.

Кўча тилида айтганда, икки кичик синф ўқувчиси жанжалига бир ўқувчининг катта синфда ўқийдиган акаси қўшилганди. Энди ўша катта ака «қўшни мактабни забт этишга кетганида» бояги аламзада бола тенгдоши билан яккама-якка чиқиб жағини эзди. Ва жанжалда тенгдошини ноҳақ қўллаган ўша катта синф ўқувчисига нисбатан юрагининг бир бурчагида нафрат сақланиб қолди. Энди билаги кучга тўлган пайтда бояги катта болага нафратини кўрсата бошлади...

Самолёт ҳалокати

Эътибор берган бўлсангиз, Қорабоғни қайтарганидан кейин Озарбойжон Россияга қарши ҳеч қандай баёнот бермади. Алиев Москвадаги тадбирларга бориб ғолибона кулиб ўтираверди. Гўёки «Россия билан иттифоқингизга на ўлди, Пашинян», дегандек.

Бироқ ўтган йил бир воқеа содир бўлдики, энди Боку Россияга нисбатан 30 йиллик сукутни бузишга мажбур бўлди. Озарбойжон самолёти Россия шаҳрига учаётганда Россия ҳарбийлари уни уриб қўйишди. Етмаганига учоққа энг яқин аэрдромга қўнишга рухсат берилмагач ўқ еган самолёт бутун Каспийни учиб ўтиб Қозоғистонга қулади. Жуда кўп одам ўлди.

Россия томони самолёт қулашига қушлар галаси билан тўқнашув, кислород балон портлаши каби абсурд сабабларни келтиргани Бокунинг ғазабини кучайтирди. Ахир самолёт ерга қулаши билан тарқалган суратларда фюзелаждаги ўқ излари кўриниб турганди.

Энг қизиғи, самолёт Грозний осмонида ўққа тутилгани аниқ бўлганидан кейин ҳам Россия томони бу иш учун узр сўрамади. Путин Алиев билан суҳбатда «ҳодиса Россия осмонида содир бўлганидан афсусдалигини» билдирди холос.

Ҳалокатдан кейин қилган чиқишларида президент Алиев Россия манзилига кескин гаплар айтди, Москвани «ҳар хил уйдирмалар ўйлаб топмай ҳақиқатни тан олишга» чақирди. Россияга нисбатан бирор МДҲ давлати раҳбари бунақа чиқишлар қилишини бир неча йил аввал тасаввур қилиб бўлмасди.

Пардалар кўтарилди

Олдинги видеолардан бирида Россия ва Украина ўртасидаги уруш дунё сиёсатида кўп нарсани ўзгартиргани, икки Европа давлати тўрт йилдан буён бир-бирга ракета отганини дунё хотиржам қабул қилгач, давлатлар энди душманликни ошкора билдираётганини айтгандик. Чиндан энди барча пардалар кўтарилганга ўхшаяпти. Бўлмаса Москвада икки муҳожир уриб ўлдирилгани ортидан кечагина Россияга қарам бўлган давлат бугун Россияга нисбатан бунақа ишлар қилаётганини бошқача атаб бўлмайди...

Ўткир Жалолхонов тайёрлади

Тасвирчи ва монтаж устаси – Фахриддин Ҳотамов