АҚШга шарт қўяётган Эрон, катта натижасиз тугаган Истанбул музокаралари ва Ғазо қамалини бузмоқчи бўлган фаоллар – кун дайжести

Ўтган кун давомида жаҳонда рўй берган энг асосий воқеа ва янгиликлар шарҳи билан кундалик хабарномада таништирамиз.

{Yii::t(}

Ўтказиб юбориш 6s

Ўтказиб юбориш

Исроил ҳуманитар ёрдам юкланган 3000 та юк машинасининг Ғазога киришини тўсиб қўйди

Ғазо Соғлиқни сақлаш вазирлиги бош директори Мунир ал-Буршнинг айтишича, Исроил қамал остидаги ҳудудга ҳуманитар ёрдам олиб кетаётган 3000 га яқин юк машинасининг кириб келишига тўсқинлик қилмоқда.

Ижтимоий тармоқдаги саҳифасида эълон қилган баёнотда Бурш Исроил минтақада АҚШ кўмагида «қотилликлар» содир этаётганини айтди. Ғазодаги шифохоналарнинг дори-дармон ва дори тақчиллиги сабабли «аянчли» аҳволда эканлигини таъкидлаган Бурш: «Ҳозирда Аришда (Миср) тиббий ёрдам кутаётган 3000 юк машинаси Исроил томонидан тўсиқлар туфайли Ғазога кира олмаяпти», деди.

Унинг сўзларига кўра, дори-дармон ва вакциналарни олиб киришга тўсқинлик қилиш юқумли касалликлар ва эпидемияларнинг тарқалишига олиб келган. Ғазода ўткир диарея, менингит каби касалликлар кучайган, аҳоли ўртасида сув инқирози чуқурлашиб бормоқда, уларнинг 90 фоизи сувга эга эмас. Бурш Исроил томонидан яқинда жорий қилинган «янги ёрдам тарқатиш механизми»ни кескин танқид қилиб, бу усул «оммавий қотиллик ва мажбурий миграция воситаси»га айланганини ва ёрдам сўраган тинч аҳолига қайта-қайта уюштирилган ҳужумлар бу қатъийликни тасдиқлаганини таъкидлади.

Ғазо ҳукумати матбуот бюросига кўра, 27 майдан бери ёрдам тарқатиш пунктларида 49 фаластинлик ўлдирилган, 305 нафари яраланган. Биргина 1 июн куни Рафаҳ ва Ғазо марказидаги ҳужумларда 32 киши ҳалок бўлди, 250 дан ортиқ киши яраланди.

Россия-Украина музокаралари

2 июнь куни Истанбулда Россия-Украина музокараларининг иккинчи раунди бўлиб ўтди. Бир соатдан сал кўпроқ ёпиқ эшиклар ортида ўтган учрашувда тинчлик музокаралари катта натижасиз якунланди. Фақат асир алмашинуви бўйича келишувга эришилди.

Украина музокарачилари айтишича, Россия яна бир бор «шартсиз ўт очишни тўхтатиш» таклифини рад этган. Бу таклиф Киев ва унинг Европа ҳамда АҚШдаги иттифоқчилари учун асосий талаб бўлиб қолмоқда. Бироқ томонлар 12 минг нафар аскар жасадини қайтаришга келишиб олди. Шунингдек, учрашувда оғир яраланганлар, касаллар ва 25 ёшгача бўлган ҳарбий асирларни алмашиш бўйича келишувга эришилди. Украина, шунингдек, Россияга мажбуран олиб кетилган юзлаб болаларнинг рўйхатини ҳам тақдим этган.

Россия делегацияси эса фронт чизиғининг «муайян ҳудудларида» икки ёки уч кунлик сулҳ таклиф қилинганини айтди, бироқ батафсил маълумот бермади.

Учрашувдан сўнг матбуот анжуманида чиқиш қилган Украина мудофаа вазири Рустем Умеров (Украина камида 30 кунлик, қуруқликда, денгизда ва ҳавода «тўлиқ ва шартсиз сулҳ» талаб қилаётганини билдирди. «Қотилликларни ҳозироқ тўхтатишимиз керак», деди у.

Россия ва Украинанинг сулҳ бўйича расмий таклифлари эълон қилинмаган. Бироқ рус ОАВлари музокаралардан кейин Москвага тегишли асосий талаблар рўйхатини чоп этди. Улар орасида:

• Украина армиясининг Донецк, Луганск, Херсон ва Запороже вилоятларидан чиқиши,
• Украина ҳарбийларини демобилизация қилиш,
• бу ҳудудлар ҳамда Қримнинг Россияга тегишли эканини халқаро тан олиш,
• Украинанинг ҳар қандай ҳарбий иттифоқларга аъзолигини тақиқлаш,
• Украина армияси сонини чеклаш,
• рус тилини расмий тилга айлантириш,
• Россияга қарши санкцияларни бекор қилиш талаблари бор.

Украина делегацияси Россиянинг жавобини июнь охиригача кутаётганини билдирар экан, Володимир Зеленский билан Владимир Путин ўртасида тўғридан-тўғри учрашувга тайёргарлик кўрилишини таъкидлади. Бироқ ҳозирча икки раҳбар ўртасида музокараларга яқинлашув сезилмаяпти.

16 май куни ўтказилган биринчи бевосита музокараларда ҳам томонлар 1 мингдан асирни ўзаро алмашишга келишган, бироқ урушни қандай тугатиш бўйича келиша олмаган эди.

Эрон АҚШнинг таклифини рад қилмоқчи

Эрон АҚШдан «ядро дастури бўйича янги келишувга эришишни истаса, санкциялар қандай бекор қилиниши бўйича аниқ изоҳ бериш»ни талаб қилмоқда.

Бу ҳақда 2 июнь куни Эрон Ташқи ишлар вазирлиги вакили Исмоил Бағоий баёнот берди. Мазкур баёнот АҚШ томонидан «қабул қилса бўладиган» таклиф юборилганидан бир неча кун ўтиб янгради. Al Jazeera манбаларига кўра, Эрон АҚШнинг ушбу таклифини «мулоқот бошлаши мумкин бўлмаган» деб баҳолаб, уни рад этишга тайёргарлик кўрмоқда.

Бағоий санкцияларнинг «реал якунланиши» бўйича кафолатлар зарурлигини таъкидлаган, жумладан улар қандай йўл билан ва қандай механизм орқали бекор қилиниши кераклигини аниқлаштириш лозимлигини билдирган.

«Бу борада Америка томони ҳали керакли аниқликни тақдим этгани йўқ», деди у. Бағоий шунингдек, Эронга уранни «тинч мақсадларда» бойитишда давом этишини яна бир бор маълум қилди.

АҚШ вакили Стив Уиткофф эса президент Доналд Трамп Теҳроннинг уран бойитишни давом эттиришига кескин қарши эканини айтган ва бу ҳолатни «қизил чизиқ» деб атаган. БМТ ҳисоботига кўра, Эрон уранни 60 фоиз даражада бойитишни кучайтирган. Бу ядровий қурол учун зарур бўлган тахминан 90 фоизлик даражадан паст, аммо электр ишлаб чиқариш учун керак бўлган 4 фоизлик даражадан анча юқори. Бағоий бу ҳисоботни холис эмас деб рад этди ва айрим Ғарб давлатларини БМТга Эрон манфаатларига қарши ҳаракат қилиш учун босим ўтказаётганликда айблади.

New York Times келтирган расмий манбалар сўзларига кўра, АҚШнинг сўнгги таклифида Эронга барча бойитиш ишларини тўхтатиш талаби қўйилган. Теҳрон ушбу таклифни олганини тасдиқлаган. Оқ уй бу таклифни «Эрон манфаатларига мос» деб баҳолаган. Бироқ Эрон ҳанузгача бу ҳужжатни ўрганаётганини билдирган.

Эрон 12 апрелдан бери АҚШ билан беш марта учрашув ўтказди ва Эронга оид ядровий дастур бўйича музокаралар олиб борилди. АҚШ бу дастур тинч мақсадларга йўналтирилганига кафолат сўраса, Эрон сўнгги йилларда иқтисодиётига жиддий зарар етказган оғир санкциялардан қутулмоқчи.

Туркия ва Покистон ИШИД етакчиларидан бирини қўлга олди

Туркия Миллий разведка ташкилоти ва Покистон Хизматлараро разведкаси ўртасида ўтказилган муштарак операция чоғида ИШИД террор ташкилоти етакчиларидан бири Ўзғур Алтун қўлга олинди. Бу ҳақда Туркия хавфсизлик кучларидаги манбалар хабар берди.

Покистон ва Афғонистон чегарасида махсус операция ўтказилди. Қўлга олинган террорчи «ўта юқори тоифа» бўйича қидирувга берилган. Туркия Миллий разведка ташкилоти Абу Ясер Ал Туркий шартли номи билан ҳам танилган Ўзғур Алтун аслида ИШИДнинг юқори мартабали аъзоси эканлигини аниқлади. У гуруҳнинг медиа ва логистика тармоқларида муҳим рол ўйнаган.

У, шунингдек, Туркия ва бутун Европадаги концерт майдончалари ва бошқа тинч аҳоли нишонларига ҳужум уюштиришда айбланмоқда. Туркия Миллий разведка ташкилоти Алтун фаолиятини кузатган ҳамда у Европа ва Марказий Осиёдан Афғонистон ва Покистон томон ИШИД жангариларининг ҳаракатини мувофиқлаштирган деган хулосага келган.

Разведка маълумотлари алмашинуви чоғида Покистоннинг Хизматлараро разведка бошқармаси Алтуннинг Афғонистондаги мавжудлиги ва унинг Покистонга ўтиш нияти ҳақида маълумот олди. Икки давлат разведка хизматлари ҳамкорликда ўтказган операция натижасида террорчи Афғонистон-Покистон чегарасида қўлга олинди. Шундан сўнг у қўшимча тергов ўтказиш учун Туркияга экстрадиция қилинди.

Ғазо қамалини бузишни мақсад қилган кема Италиядан йўлга чиқди

Халқаро нодавлат ташкилот — Freedom Flotilla Coalition (FFC) маълумотига кўра, унинг кемаларидан бири — Мадлеэн Сицилиядаги портдан Ғазо секторига инсонпарварлик ёрдами етказиш учун йўлга чиққан. Гуруҳнинг аввалги уринишлари бошқа бир кемага Ўрта Ер денгизида уюштирилган дрон ҳужуми сабабли муваффақиятсиз тугаган эди.

Янги сафарда 12 кишилик экипаж қатнашмоқда, улар орасида швед иқлим фаоли Грета Тунберг ҳамда француз-фаластинлик Европарламент аъзоси Рима Ҳассан ҳам бор. Кема Италиянинг Катаниа портидан 1 июль куни йўлга чиққан. Улар ўзлари билан «чекланган миқдорда, лекин рамзий аҳамиятга эга» ёрдам баррелларини олиб кетмоқда.

Грета Тунберг йўлга чиқиш олдидан ўтказилган матбуот анжуманида шундай деди:

«Биз буни шунчаки ҳаракат қилиш керак бўлгани учун қиляпмиз. Чунки ҳаракат қилишдан тўхтаган онимиз – инсонийликни йўқотган онимиздир. Бу миссия қай даражада хавфли бўлишидан қатъи назар, дунёнинг сукути остида одамларнинг оммавий қирғинга учраши бунданда хавфлироқдир».

Агар тўхтатилмаса, фаоллар сафар 7 кун давом этишини кутишмоқда. 2010 йилда асос солинган тинчликпарвар халқаро ҳаракат - Ғазодаги фаластинликларга ёрдам кўрсатиш ва Исроил блокадасига қарши сиёсий норозиликни бирлаштирмоқда.

«Бу садақа эмас. Бу — Исроилнинг ноқонуний қамали ва кучайиб бораётган ҳарбий жиноятларига қарши тўғридан-тўғри, зўравонликсиз ҳаракатдир», дейилади ташкилот баёнотида.

БМТ ва йирик ҳуманитар ташкилотлар маълумотига кўра, Исроилнинг босқини ва чекловлари — Ғазодаги вазиятни энг оғир ҳолатга келтирган.