Трамп Оқ уйда ЖАР президентини «оқтанлилар геноциди» айблови билан кутиб олди

АҚШ президенти Доналд Трамп 22 май куни Оқ уйдаги Овал кабинетда Жанубий Африка Республикаси (ЖАР) президенти Сирил Рамафосани қабул қилди. Кўплаб телевизион тармоқларда намойиш этилган учрашув оқтанли жанубий африкаликларга қарши «геноцид» ҳақидаги обрўсизлантирувчи даъволар туфайли тезда баҳсга айланди, деб хабар берди BBC.

Икки президент ўртасидаги учрашув тинч бошланди: Трамп ва Рамафоса АҚШ президентининг асосий қизиқишларидан бири бўлган гольфни муҳокама қилди. Рамафоса, шунингдек, Трампга Жанубий Африкадаги гольф майдонлари акс этган 14 килограммли китобни олиб келганини айтди. Шу билан бирга у Трампга пандемия даврида ёрдам бергани учун миннатдорчилик билдирди.

Бироқ вазият жуда тез ўзгарди: суҳбатга Трампнинг маслаҳатчиси, миллиардер Илон Маск қўшилди ва асосий мавзу африканерлар – Жанубий Африкадаги голланд ва француз кўчманчиларининг оқтанли авлодлари «геноциди» масаласига айланди.

Доналд Трамп Овал кабинетда йиғилганларга бир нечта видеони кўрсатди. Улардан бири жанубий африкалик мухолиф сиёсатчи Жулиус Малема ҳақида эди. У «бурни отиб ташла» мисрларини ўз ичига олган қўшиқни ижро қилди. Жанубий Африкада оқ фермерлар «бур» деб аталади. Иккинчи видео, таъкидланишича, оқтанли фермерлар дафн этилган жойлар ҳақида эди.

«Бу даҳшатли манзара, мен ҳеч қачон бунақасини кўрмаганман», деди Трамп видео ижро этилаётганда.

АҚШ президенти, шунингдек, ўлдирилган жанубий африкалик оқтанлиларнинг фотосуратларини ҳам кўрсатди.

Овал кабинетда бўлган BBC мухбири кенжа Бернд Дебусман сўзларига кўра, афтидан Трамп бу учрашувга олдиндан пухта тайёргарлик кўрган ва Рамафоса тузоққа тушиб қолган.

Воқеа кўпчиликка февраль ойи охирида Украина президенти Владимир Зеленский билан бўлган учрашувни эслатди, унда ҳам кутилмаган ҳодиса юз берган эди.

Кескин ва айбловчи риторикага қарамай, Сирил Рамафоса матбуот анжумани охиригача ўзини хотиржам тутди.

Дафн қилинган жой видеосини кўрсатиш чоғида Жанубий Африка президенти бу лавҳа қаерда суратга олинганини сўради ва буни илгари ҳеч қачон кўрмаганини таъкидлади. У, шунингдек, Жулиус Малеманинг риторикасини қоралаб, мухолифатдаги сиёсатчининг баёнотлари ва ҳаракатлари ўз мамлакати расмий позициясини акс эттирмаслигини таъкидлади.

Рамафоса Жанубий Африка демократик давлат бўлиб, у ерда одамлар ўз фикрини эркин билдириш ҳуқуқига эга эканлигини қўшимча қилди. Президент мамлакатда жиноятчилик муаммоси борлигини, аммо оқтанлилар ҳам, қоратанлилар ҳам қотиллик қурбонига айланишини қўшимча қилди.

Сирил Рамафоса йиғилишда Жанубий Африканинг ягона вакили эмас эди. У сўзни делегациянинг бошқа аъзоларига берди. Масалан, фермерлар билан боғлиқ вазиятни қишлоқ хўжалиги вазири Жон Стенхэйзен изоҳлади, жанубий африкалик миллиардер ва бизнесмен Йоҳан Руперт жиноятчилик мавзусида гапирди.

Қизиғи шундаки, АҚШ томонидан учрашувда Трампнинг энг яқин иттифоқчилари - вице-президент Жеймс Вэнс ва мудофаа вазири Пит Ҳегсет қатнашди, аммо улар баҳсга аралашмади. Илон Маск ҳам жим турди ва агар Трамп унга ишора қилмаганида, эътибордан четда қолиши мумкин эди: «Илон шу нарсани хоҳлаяпти», деди АҚШ президенти. Бироқ, у оқтанли жанубий африкаликларнинг камситилиши мавзусига Маскни жалб қилишни истамаслигини айтди, чунки «бу адолатдан эмас».

Доналд Трамп билан тушлик қилгандан сўнг Рамафоса Оқ уйни тарк этди (Зеленский билан бўлган можароли учрашувдан кейин тушлик ўтказилмай қолган эди). Рамафоса журналистларга Трамп билан ёпиқ эшиклар ортидаги учрашув «жуда яхши» ўтганини айтди. АҚШ президенти уни «тушундими» деган саволга Рамафоса «ҳа» деб жавоб берди.

BBC мухбири кенжа Бернд Дебусман сўзларига кўра, бу Оқ уйга ташриф бўйича сценарийларнинг энг ёмони бўлди

Хорижий раҳбарлар Овал кабинетда очиқчасига зиддиятга боришни истамайди, аммо бугун айнан шундай бўлди, деб ҳисобламоқда журналист.

Трампнинг эҳтиёткорлик билан уюштирган пистирмаси Рамафоса ва Жанубий Африка делегациясини ноқулай аҳволга солди: улар дипломатияни сақлаб қолишга уринган ҳолда ўзини ҳимоя этишга мажбур бўлди.

Бу жуда қийин вазифа эди ва Жанубий Африка делегацияси февраль ойида Зеленский шу ерда бўлганида юз берган воқеани албатта эсда тутди. Шу вақтда Украина раҳбарининг эътироз билдиришга уринишлари вазиятни янада оғирлаштирди - уни журналистлар олдида «дардини дастурхон қилишда» айблашди.

Бугун жанубий африкаликлар учун Рамафоса ва Трампнинг дунё камералари олдида баланд овозда баҳслашмагани, эҳтимол, ижобий ҳолатдир.

АҚШ - Жанубий Африка муносабатлари

BBC нашрининг таъкидлашича, учрашув арафасида икки давлат ўртасидаги муносабатлар кескинлик чўққисига чиққан эди.

Трампнинг Рамафоса билан учрашувида Жанубий Африкада туғилган ва яқинда ўз ватани ҳақида номақбул фикрларни билдирган маслаҳатчи Илон Маск ҳам қатнашди.

Трамп ва Маскнинг таъкидлашича, африканерлар — голланд ва француз кўчманчиларининг оқтанли авлодлари геноцид нишонига айланган. Шу ойда АҚШ ҳукумати ўз юртида зўравонлик ва камситишлардан қочганини айтган 59 нафар оқтанли жанубий африкаликни намойишкорона тарзда қочқинлар деб тан олди.

Жанубий Африка ҳукумати геноцид айбловларини қатъиян рад этади, бу айбловлар мустақил тарзда тасдиғини топмаган. Ҳукуматдан мустақил бўлган Жанубий Африка судларида бу айбловлар исботланмаган. Жанубий Африкадаги сиёсий партияларнинг ҳеч бири, шу жумладан африканерларнинг овозларига таянадиган партиялар ҳам геноцид айбловини илгари сурмаган.

«Биз жанубий африкаликлар, қора ва оқ танлилар, геноцид йўқлигини ҳаммамиз биламиз», деди Рамафоса ўтган ҳафта ижтимоий тармоқда эълон қилинган видеода. «Биз геноцид билан шуғулланмаймиз. Биз ҳеч кимга нисбатан нафрат, қасос ёки зўравонлик ҳаракатларини қилмаймиз».

Ташриф олдидан Рамафоса журналистларга ўзининг АҚШ президенти билан учрашуви эҳтимолий савдо ва сармоявий битимларга, шунингдек, «мамлакатлар ўртасидаги яхши муносабатларни мустаҳкамлашга» қаратилганини айтди.

Рамафоса қийин синовга дуч келди

BBC нашрининг таъкидлашича, Жанубий Африка президенти учун мураккаб муаммоларни ҳал қилиш масаласи бегона эмас. 1990-йилларнинг бошида у Нелсон Манделанинг Африка Миллий Конгресси (ANC) таркибида оқтанли озчиликлар ҳукмронлигини тугатиш бўйича музокараларда қатнашган.

Ва бу унинг сиёсатчи сифатидаги узоқ йиллик фаолиятидаги ягона масъулиятли дақиқа эмас. У таниқли музокарачи ҳисобланади. Сирил Рамафоса Вашингтонга дунёнинг энг қудратли раҳбари билан бузилган муносабатларини тиклаш мақсади билан борди, бу унинг фаолиятидаги энг оғир синовлардан бири бўлиши мумкин.

«Савдо алоқалари — энг муҳими, бу бизни бу ерга олиб келган масала. Биз Қўшма Штатлардан ҳақиқатан ҳам яхши савдо келишуви билан кетмоқчимиз. Биз икки давлат ўртасидаги муносабатларни мустаҳкамлашни истаймиз», деди Рамафоса Вашингтонга борганидан кейин.

Рамафоса ташрифи арафасида Трамп ва унинг жамоаси ғайриоддий тарзда сукут сақлади. Ҳатто Оқ уй матбуот котиби Кэролин Левитт ҳам бўлажак учрашув ҳақида маълумот беришдан бош тортди ёки ҳатто ташриф юз беришини ҳам тан олмади.

Трамп яна нимадан норози?

Оқ уйга қайтганидан бери Доналд Трамп Жанубий Африкани оқтанли фермерларга нисбатан «даҳшатли» муносабатда бўлганликда айблаб келмоқда. Февраль ойида у Қўшма Штатлар «айрим тоифадаги одамларга нисбатан ЖУДА ЁМОН муносабатда бўлгани» сабабли мамлакатга ёрдамни тўхтатишини айтди.

Ўтган йили фермер хўжаликларида 12 та қотиллик содир этилган, деб хабар берди AP Жанубий Африка полицияси статистикасига таяниб. Ҳалок бўлганларнинг бири фермер, қолганлари қишлоқ хўжалиги ишчиларидир.

AP маълумотларига кўра, улардан ҳеч бирининг ирқига урғу берилмаган, аммо ҳукумат маълумотларига кўра, оқтанли фермерлар Жанубий Африкадаги хусусий ерларнинг 3/4 қисмига эгалик қилади.

Оқ уй, шунингдек, Жанубий Африканинг 2024 йилги экспроприация тўғрисидаги қонунини ҳам танқид қилган. Бу қонун ҳукуматга фойдаланилмаётган ерларни қайта тақсимлашда жамоатчилик манфаати мавжуд бўлган айрим ҳолларда компенсациясиз олиб қўйиш имконини беради.

Жанубий Африка президенти февраль ойида унинг ҳукумати ҳеч қачон ерни ҳеч кимдан тортиб олмаганини, шунчаки янги қонунлар орқали одамларнинг ерга тенг ва адолатли эгалик қилишини таъминлашга уринаётганини айтди.