Украина қонга беланмоқда, Трамп қўлини ювмоқда, Европа томошабин – сиёсатчилар, экспертлар ва журналистлар Путин ва Трамп мулоқоти ҳақида

19 май куни АҚШ президенти Доналд Трамп икки соатга яқин вақт давомида телефон орқали Россия президенти Владимир Путин билан мулоқот қилди. Бу уларнинг Трамп Оқ уйга қайтганидан кейинги даврда учинчи телефон мулоқоти бўлди. Америка етакчиси ниҳоят Путинни Украинада ўт очишни тўхтатишга рози бўлишга кўндириши – агар рад этса, Россияга қарши янги санкциялар киритиши тахмин қилинган эди. Униси ҳам, буниси ҳам бўлмади. Мулоқотдан сўнг Путин тинчлик ўрнатиш бўйича қандайдир меморандум тақдим этишга ваъда берди, Трамп эса ўт очишни тўхтатиш талаби ва санкциялар таҳдиди ҳақида эсламади. Бунинг ўрнига у, аслида, АҚШ тинчлик жараёнидан чиқиб, Россия ва Украинани мустақил равишда – катта эҳтимол билан, бунинг учун платформа тақдим этишга тайёр бўлган Ватиканда музокаралар олиб боришга қўйиб беришини айтди. Бундай натижа, шубҳасиз, Украина ва Европанинг ҳафсаласини пир қилди: Financial Times маълумотларига кўра, Европа етакчилари Трамп ва Путин ўртасидаги суҳбат натижаларидан таажжубга тушишган. «Медуза» сиёсатчилар, экспертлар ва журналистлар у ҳақида яна нималар ёзаётганини ўрганиб чиқди.

Володимир Зеленский
Украина президенти

Барчамиз учун АҚШ музокаралардан ва тинчликка эришиш жараёнидан узоқлашмаслиги жуда муҳим, чунки бундай [узоқлашишдан] манфаатдор бўлган ягона шахс – Путин. Агар Россия қотилликларни тўхтатмаса, агар Путин нореал шартларни қўядиган бўлса, бу Россия урушни чўзишда давом этиши ва Европа, Америка ҳамда бутун дунё қўшимча санкциялар билан жавоб беришга муносиб эканини англатади.

Карл Билдт
Швеция собиқ бош вазири

Трампнинг позицияси аввалига ўт очишни тўхтатишга эришиш, кейин эса музокаралар олиб бориш эди. Аммо энди у амалда Путиннинг позициясига кўнди: аввалига музокаралар, шундан кейингина ўт очишни тўхтатиш. Узоқ давом этадиган уруш рецепти.

Бет Саннер
АҚШ Миллий разведкаси директорининг собиқ ўринбосари

Президент [Трамп] Путинга умуман босим ўтказишга уринмаган бўлиши мумкин. Яхши, улар икки соат гаплашибди, аммо якунда нима бўлди? Путин максималистик талабларини қўйишда давом этди. Бу мулоқотни фақат Путин ўзи истаганига эга бўлганининг далили сифатида қабул қилиш мумкин.

Андреа Кендалл-Тейлор
ўтмишда — Америка разведкасининг Россия бўйича катта зобити

Сайловчиларга тезкор келишув ваъда  қилган Трамп, Оқ уй матбуот котибининг айтишича, «чарчаган», унинг маъмурияти аъзолари эса [тинчлик] жараёнида иштирок этишдан бош тортиш билан таҳдид қилмоқда. Бу таҳдид Украинадаги уруш – биринчи навбатда Европанинг уруши экани ҳақидаги ғояга асосланади. Аммо у Трамп ўйлагани каби Америкадан узоқда эмас. Путиннинг узоқ муддатли мақсадлари Украина билан чекланиб қолмаслиги тайин – у Европадаги урушдан кейинги тартиботни қайта кўриб чиқмоқчи. Путин учун бу нол суммали ўйин: Россиянинг таъсирини фақат Американи заифлаштириш орқали кучайтириш мумкинлигига унинг ишончи комил. Трамп танлов қаршисида турибди: Кремлга ҳозирнинг ўзида, Украинада ёки кейинроқ зарба бериш. АҚШ қанча узоқ кутадиган бўлса, бунинг нархи ҳам шунчалик ошади.

Дэниел Кочис
Ҳадсон институти қошидаги Европа ва Евросиё маркази катта илмий ходими

Урушни мақбул шартлар билан тугатиш ва Трампнинг тинчликпарварлик меросини тасдиқлаш ҳали ҳам имконли иш. Аммо бунинг учун у ўз самарасини бера оладиган ягона стратегияни қўллаши керак: Путинни заифлаштириш ва куч позициясидан туриб музокаралар олиб бориш. Путин мустаҳкам тинчликдан манфаатдор эмас. Ҳамма нарса Кремл Украинадаги жанг майдонларида ўз ҳарбий машинасини сақлаб қолиш ва НАТО билан эҳтимолий урушга тайёргарлик кўриш учун қўлидан келганини қилаётганини кўрсатади. Россия Украинада қанча кўп нарсага эришса, бундай сценарий эҳтимоли шунча ортади.

Макс Бут
The Washington Post шарҳловчиси ва Халқаро муносабатлар бўйича кенгаш илмий ходими

Агар Украина ўт очишни бир томонлама тўхтатса, у яксон этилган бўларди. Агар Россия ўт очишни тўхтатса, уруш якунланарди. Аммо Трамп ҳеч қачон бу оддий ҳақиқатни ошкора айтмайди – ва, маълум бўлишича, тор доирада ҳам. <…> Унинг тинчликпарвар сифатидаги муваффақиятсизлиги Украина учун ҳалокатли бўлмаслиги мумкин, аммо бу унинг катта келишувлар устаси бўлишга даъволарини чиппакка чиқариши аниқ. Россиянинг қатъиятига дуч келганида, у муваффақиятли музокараларнинг асосий тамойилини бузди: босим ўтказиш воситаларидан фойдаланмади. Путин уни аҳмоқ қилди, Трамп эса, афтидан, буни ҳатто англамади ҳам.

Татяна Становая
сиёсатшунос

Путин Трампга реал ён бермасдан оралиқ натижани таклиф қилиш йўлини топганга ўхшайди. Унинг ғояси – меморандумни, музокаралар тамойиллари ва жадвалини белгилайдиган асосий ҳужжатни келишиб олиш. Путин «принциплар» ҳақида гапирганда, Россия ўт очишни тўхтатишга рози бўлиши мумкин бўлган шартларни назарда тутади. Аслида, гап сулҳ шартлари ҳақида кетмоқда. Унинг мақсади – Украинани Истанбулда бошланган жараёнга қайтариш ва афтидан, у Трампнинг қўллаб-қувватлашига эришган. Масалан, у Украинага ҳарбий ёрдамни музлатишни ўз ичига олиши мумкин бўлган кенгроқ келишув доирасида ўт очишни тўхтатишга рози бўлиши эҳтимоли йўқ эмас.

Сергей Радченко
тарихчи

Афтидан, Трамп қўлини ювмоқда. Бошқа ҳеч нарса йўқ – таҳдиднинг сояси ҳам. Путин байрам қилмоқда. У қанчалар омадли.

Лев Шлосберг
сиёсатчи

Трамп ҳам, Путин ҳам янги дунё тузилиши масаласига ўтишни жуда хоҳлайди, бу уларда илҳом уйғотади. Аммо бунгача ҳалок бўлганларнинг жасадлари ва миналаштирилган Украина майдони устидан ўтиш керак. <...> Урушни давом эттириш мантиғини фақат урушдан воз кечиш мантиғи билан бузиш мумкин. Трамп ҳам Украина, ҳам Россия билан иқтисодий имкониятларидан фойдаланиб, бу мантиқни ишга солишга ҳаракат қилмоқда. Ҳар бир бундай ҳаракатни олқишлаш керак. Ҳозир бошқа тинчликпарварлар йўқ.

Евроиттифоқдан аноним дипломат
У [Трамп] кетади. Украинани қўллаб-қувватлаш ва молиялаштириш, Россияга босим ўтказиш: энди буларнинг барчаси бизнинг ишимиз.

Жеймс Мэтюз
Британиядаги Sky News телеканалининг АҚШдаги мухбири

Доналд Трамп бир кунда тугатишни ваъда қилган уруш амалда у умуман тугатолмаган урушга айланди. АҚШ музокаралар жараёнидаги етакчиликдан воз кечиб, урушаётган томонларни ўз ҳолига ташлаб қўймоқда. Украина ҳеч қачон Трамп учун устувор масала бўлмаган. Унинг геосиёсий амбициялари доирасида Россия билан муносабатларни тиклаш ҳар доим муҳим соврин сифатида кўрилган – айниқса, у асосий рақиб сифатида Хитойни кўраётган бир пайтда. Глобал контекстда Украина Трамп учун шунчаки иккинчи даражали эпизод. Ва бу яққол сезилиб турибди.

Ярослав Трофимов
The Wall Street Journal мухбири

Трамп талаб қилаётган музокаралар энди Россияга қарши қўшимча санкциялар қўлламаслик ва Украинага қўшимча ёрдам бермаслик учун баҳонага айланди. Бу Путин учун икки томонлама ғалаба. У ўзининг максималистик талаблари учун ҳеч қандай зарар кўрмайди ва АҚШ томонидан Украина шаҳарларини бомбардимон қилишни ва украиналикларни ўлдиришни тўхтатишни талаб қиладиган босимга дуч келмайди, шу билан бирга маъносиз музокаралар, эҳтимол, йилларча давом этади. Икки ҳафта олдин баландпарвоз баёнот берган Европа энди бир четда ноқулай жилмаймоқда. Украина ёлғиз қонга беланишда давом этмоқда.

Кристиан Вайсфлог
Neue Zuercher Zeitung’нинг АҚШдаги мухбири

Доналд Трамп, кўринишидан, Россияга қарши қўшимча санкциялар жорий этиш ҳақида ўйламаяпти. У Владимир Путинни иқтисодий рағбатлар ва шахсий жозиба ёрдамида ишонтира олишига ишонади. Феврал ойида Трамп Зеленский тинчликка интилмаяпти деган қарорга келгач, дарҳол Киевга қурол-яроғ ва разведка маълумотларини етказиб беришни тўхтатганди. Ўшандан бери Украина президенти зудлик билан ўт очишни тўхтатишга тайёрлигини билдириб келмоқда. Путин эса аниқ муддатларни айтмасдан музокаралар олиб боришни маъқул кўради ва бир вақтнинг ўзида ҳарбий ҳаракатларни давом эттиради. Трамп бунга йўл қўймоқда.

Ник Пейтон Уолш
CNN мухбири

Унинг [Трампнинг] ишбилармонлик туйғуси шуни кўрсатадики, келишиб олиш яхшироқ бўлган рақиб билан зиддиятга узоқ муддатли сармоя киритишдан маъно йўқ. Лекин бу ерда ҳеч қандай «битим» бўлиши мумкин эмас. Путин сотиб олмайди – у ғалаба қозонишга интилади. Трамп эса АҚШ иттифоқчиларини қўллаб-қувватлашдан бошқа сотадиган нарсаси йўқ. Американинг етакчилиги ўнлаб йиллар давомида иттифоқчиларга меҳрибонлик, улкан юмшоқ куч ва ҳарбий гегемонликка асосланган эди. Аммо Трамп Американинг ролини камтарроқ деб билади. Чамаси, у чекинган. Агар шундай бўлса, унда АҚШ 1940-йиллардан бери энг муҳим тинчлик шартномасини Ватиканга топширди.