Зеленский Украина делегациясини музокаралар учун Истанбулга юборди

Россия делегацияси таркибига Владимир Мединскийдан ташқари ташқи ишлар вазири ўринбосари Михаил Галузин, ГРУ раҳбари адмирал Игор Костюков, мудофаа вазири ўринбосари Александр Фомин ва Мудофаа вазирлиги, Ташқи ишлар вазирлиги, ГРУ ва президент маъмуриятидан тўрт нафар эксперт киради.

Зеленский делегациянинг бундай таркибини «сохта» деб атади ва музокараларда Россия номидан ким иштирок этиши ҳақида расман хабардор қилинмаганини таъкидлади.

Шу билан бирга, Украина делегацияси таркиби ҳам куннинг иккинчи ярмида эълон қилинди, делегация Туркияга келиши фақат кечга яқин тасдиқланди.

Reuters агентлигининг Украина дипломатик доираларидаги манбасининг тушунтиришича, Киев Истанбулга «мос даражадаги» одамни юбориш имкониятини кўриб чиққан.

Якунда Украина делегациясига мудофаа вазири Рустем Умеров бошчилик қиладиган бўлди. Зеленский бу танловни Умеров учрашув учун зарур бўлган барча тилларни: украин, рус, инглиз ва турк тилларини билиши билан изоҳлади.

Делегациялар нима ҳақида гаплашади?

Wall Street Journal Украина расмийларига таяниб ёзишича, Киев вакиллари Россия томони билан фақат 30 кунлик оташкесимни муҳокама қилади: уни қандай амалга ошириш ва унга риоя этилишини қандай назорат қилиш кераклигини. «Суспільне» манбалари ҳам шу ҳақда гапиради.

Зеленский ҳам Эрдўған билан учрашув якунлари бўйича ўтказилган матбуот анжуманида ўт очишни тўхтатиш муҳокаманинг асосий масаласи бўлишини айтди.

Москва эса музокараларнинг асосий мақсади «можаронинг асл сабабларини бартараф этиш» эканини таъкидламоқда. Шу билан бирга, Путин музокаралар чоғида ярашув тўғрисида келишиб олиш мумкинлигини истисно қилмади.

Россия делегацияси раҳбари Владимир Мединский Истанбулда журналистлар олдида сўзга чиқиб, кеча Владимир Путин йиғилиш ўтказгани, унда «вазифалар қўйиб, музокаралардаги позицияларни белгилаб бергани»ни эслатди.

Россия музокараларни 2022 йил баҳорида Истанбулда бўлиб ўтадиган музокараларнинг давоми сифатида кўрмоқда.

Унинг сўзларига кўра, Россия делегацияси «зарур ваколат ва салоҳиятга эга», ҳамда «мўътадил, конструктив кайфиятда ва можарони ҳал этиш йўлларини излашга тайёр».

Унинг сўзларига кўра, Украина билан тўғридан тўғри музокараларнинг вазифаси – «эртами-кечми узоқ муддатли тинчлик ўрнатиш», «можаронинг асосий сабабларини бартараф этиш».

Россия делегацияси раҳбари музокаралар қачон бошланишига аниқлик киритмаган. Зеленский Анқарада бўлиб ўтган брифингда улар 15 майда ҳам, эртаси куни ҳам бошланиши мумкинлигини айтди.

Бироқ, бош консуллик олдидаги нутқдан сўнг, Мединский делегация билан бирга музокаралар ўтказилиши керак бўлган Дўлмабоғчага йўл олган.

Путин ҳам, Трамп ҳам йўқ

11 майга ўтар кечаси Россия президенти Владимир Путин Украина ва унинг Европадаги иттифоқчилари талаб қилган 30 кунлик ўт очишни тўхтатиш ўрнига Истанбулда тўғридан тўғри музокаралар ўтказишни таклиф қилганди.

Доналд Трамп дарҳол Зеленскийни рози бўлишга чақирди ва кўп ўтмай Украина президенти Истанбулга боришини ва у ерда Владимир Путинни кутишини айтди. Кейинги кунларда Зеленский Россия президенти можарони тинч йўл билан ҳал қилишга тайёрлигини кўрсатиш учун музокараларга шахсан келиши кераклигини бир неча бор такрорлади.

Ҳатто Ғалабанинг 80 йиллигини нишонлаш учун Москвага ташриф буюрган Бразилия президенти Лула да Силва Путинни Истанбулга боришга кўндирмоқчи бўлди. У Хитойдан Бразилияга қайтишда Москвада тўхтаб ўтди, бироқ Путин билан юзма-юз эмас, телефон орқали гаплашди.

Россия делегацияси таркиби 14 май, чоршанба куни кечқурун эълон қилинди ва унда Путин йўқ эди.

Яқин Шарқ мамлакатлари бўйлаб сафарда бўлган АҚШ президенти Доналд Трамп музокараларда Владимир Путин иштирок этадиган бўлса, Туркияга бориши мумкинлигини айтди.

Россия делегацияси таркиби эълон қилинганидан сўнг, Reuters агентлиги АҚШ президенти маъмуриятидаги манбаларига таяниб, Трамп Туркияга бормаслигини маълум қилди.

Кўп ўтмай Трампнинг ўзи ҳам бунга тўхталиб, аслида ўзи йўқлиги учун Путин келмаётганини айтди.

«Агар мен бормасам, нега у бориши керак?» – дея жавоб берди у журналистларнинг Путин делегация таркибида йўқлиги ҳақидаги саволига. «Мен у ерда бўлмасам, Путин бора олмайди, деб ўйлайман».

Шу билан бирга, Трамп «агар керак бўлса», 16 май куни Истанбулда пайдо бўлишини истисно қилмаяпти. Дарвоқе, музокаралар жума куни ҳам давом этиш-этмаслиги ҳозирча номаълум.

АҚШ президенти Путин билан учрашмагунча музокараларда олдинга силжиш бўлмаслигини қайд этди. «Мен Путин билан учрашмагунимча ҳеч нарса бўлмайди», – деди у журналистларга Қатардан БААга кетаётганда.

Зеленский ҳам шу куни Анқарада Туркия президенти Ражаб Тоййиб Эрдўған билан учрашди, Украина ташқи ишлар вазири Андрей Сибига эса Анталяда АҚШ давлат департаменти раҳбари Марко Рубио билан учрашув ўтказди. Айни вақтда Анталяда НАТО давлатлари вазирлари саммити бўлиб ўтмоқда.

Музокаралар учун асос йўқ

BBC рус хизмати шарҳловчиси Святослав Хоменко

Биринчидан, Украина 2022 йилги музокараларни Москванинг Киевнинг таслим бўлиш шартларини муҳокама қилишга уриниши деб ҳисоблайди ва Путиннинг версиясига кўра, ўша пайтда парафирланган, Украина вакилларининг версиясига кўра эса ҳеч қандай маънога эга бўлмаган қоғоз бўлиб қолган лойиҳага қайтишдан қатъиян бош тортади.

Иккинчидан, Киевда Россия делегациясининг даражаси савол туғдирмоқда. Юмшоқ қилиб айтганда, унинг аъзолари ҳар қандай жиддий қарорлар қабул қилишга ваколатли бўлиши даргумон. Яъни Володимир Зеленскийдан иқтибос келтирадиган бўлсак, Москвадан келган эмиссарларнинг даражаси «сохта».

Аммо энг муҳими, шуни ёдда тутиш керакки, Украина ва Россия ҳозирда ҳеч қандай мазмунли музокаралар учун асосга эга эмас.

Киев ҳар қандай музокараларга тайёрлигини эълон қилмоқда – аммо бунинг учун Россия камида ўттиз кунлик кенг қамровли сулҳга рози бўлиши керак. Москва бунга рози эмас – уларнинг иддаосига кўра, гўёки шу 30 кун ичида Украина қуролли кучлари куч тўплайди ва жанг майдонидаги ҳолатини яхшилайди, бу эса Россияга фойдали эмас.

Ўз навбатида, Москва тинчлик музокаралари машҳур «Украина можаросининг асл сабаблари» муҳокама қилингандан кейингина бошланиши кераклигини, унгача эса уруш давом этишини айтмоқда. Киев «асл сабаблар муҳокамаси»ни уни таслим бўлишга мажбурлаш деб ҳисоблаши бежиз эмас, шунинг учун у Москванинг талабларига рози бўлмайди.

Бу позициялар ўртасидаги умумий махражни ҳозирча топишнинг иложи йўқ ва бунинг иложи бор-йўқлиги ҳам номаълум. Кимдир ён бериши керак.

Киев бир қатор хорижий етакчилар, жумладан, Москвага хайрихоҳ деб ҳисобланган Туркия ёки Бразилия етакчиларининг баёноти кўринишидаги босим Путинни ён беришга мажбур қилишига умид қилмоқда. Путин эса ҳар доимгидек барчани доғда қолдираман деб ҳисоблайди.

Ва ниҳоят, бир томондан ярашув, бошқа томондан қандай кун тартибида бўлишидан қатъи назар Украина ва Россия ўртасидаги тўғридан тўғри музокаралар тарафдори бўлган Трамп картани қандай ўйнаши номаълум.