Фридрих Мерц иккинчи уринишда Германия канцлери этиб сайланди

Такрорий овоз бериш жараёнида Мерц учун 325 нафар депутат овоз берди, сайланиш учун камида 316 овоз талаб этиларди. Парламентнинг 289 нафар аъзоси унинг номзодига қарши чиққан. Бир депутат бетараф қолган, учта овоз ҳақиқий эмас деб топилган.

Шу билан бирга, ўнг марказчи ХДИ/ХСИ блоки («Христиан-демократик иттифоқ» ва «Христиан-социал иттифоқ») ва сўл марказчи Германия Социал-демократик партияси (ГСДП) коалициясига жами 328 киши киради.

Аввалига Frankfurter Allgemeine ва Bild газеталари сешанба куни такрорий овоз бериш режалаштирилмагани ҳақида хабар беришганди, аммо кейин ХДИ/ХСИ, социалистлар, Яшиллар ва сўллар такрорий овоз беришни шу куни ўтказишга келишиб олгани маълум бўлди.

ХДИ/ХСИ 2018 йилда сўллар билан ҳамкорликни тақиқловчи резолюция қабул қилганди, энди эса уларнинг ёрдамига суянмоқда, деб ёзади Spiegel.

Парламентдаги овоз бериш жараёнидан сўнг, Мерц Германия президенти Франк-Валтер Штайнмаер ҳузурига борди, у ХДИ/ХСИ блоки раҳбарини расман янги канцлер этиб тайинлади. Мерц Германия тарихидаги ўнинчи канцлерга айланди.

Энди аввалига Мерц, ундан кейин янги ҳукумат аъзолари қасамёд қилиши керак.

Тарихий муваффақиятсизлик

Биринчи раундда Мерц зарур 316 овоз ўрнига фақат 310 овоз олган, 307 нафар депутат унинг номзодига қарши чиққанди.

Урушдан кейинги Германия тарихидаги канцлерларнинг ҳеч бири бундестагдаги биринчи овоз беришдан кейин сайлана олмагани билан боғлиқ ҳолат кузатилмаганди.

Мерцнинг биринчи уринишдаёқ парламентдаги кўпчиликнинг қўллаб-қувватлашига эриша олмагани мамлакатда сўнгги ҳукумат қулаганидан кейин юзага келган сиёсий ноаниқлик сақланиб қолишини англатади.

Мерцнинг муваффақиятсизлигини ўта ўнгчи «Германия учун муқобил» (AfD) партияси хурсандчилик билан кутиб олди, ўтган ҳафта Конституциявий ҳимоя федерал идораси (BfV) бу партияни экстремистик ташкилот деб тан олганди.

AfD ҳамраиси Алиса Вайдел Бундестагдаги овоз бериш «кичик коалиция қурилган пойдеворнинг мўртлиги»ни кўрсатгани ҳақида гапириб, янги сайловлар ўтказишга чақирганди.

«Мерц четга чиқиб, умумий сайловларга йўл очиши керак», – деди у журналистларга ва содир бўлган воқеани «Германия учун яхши кун» деб атади.

Воқеалар ривожи

2024 йил кузида Германияда 2021 йилдан бери ҳукмронлик қилиб келган Германия Социал-демократик партияси, Эркин демократик партия ва «Иттифоқ-90»/«яшиллар» коалицияси тарқалиб кетганди.

Феврал ойида мамлакатда муддатидан олдин сайловлар бўлиб ўтди, унда ХДИ/ХСИ консерватив блоки 28,5 фоиз овоз билан ғалаба қозонди.

Иккинчи ўринни ўз тарихидаги энг яхши натижани кўрсатган ўта ўнг «Германия учун муқобил» партияси эгаллади.

ХДИ/ХСИ блоки ғалабаси ҳукуматни шакллантириш учун етарлича ишончли бўлиб чиқмади. Учинчи ўринни эгаллаган социал-демократлар блокнинг коалиция бўйича шеригига айланди.

Коалиция тузиш бўйича музокаралар 45 кун давом этди – бу Германия учун жуда қисқа муддат бўлиб, бундай мунозаралар одатда бир неча ойга чўзилади.

ХДИ/ХСИ ва социал-демократлар ўртасидаги коалиция келишуви, жумладан, 2028 йилгача корпоратив солиқларни камайтириш, ижтимоий таъминот тизимини ислоҳ қилиш, электр энергиясига солиқни камайтириш, мудофаа харажатларини ошириш ва миграция сиёсатини сезиларли даражада кучайтиришни назарда тутади.

Хусусан, партиялар Сурияга депортация қилишга рухсат бериш, қочқинларнинг оилаларини бирлаштиришни тўхтатиш, бошпана изловчиларни қуруқлик чегараларига киритмаслик ва муҳожирларни уч йил ичида натурализация қилиш имкониятини бекор қилишга келишиб олган.

Бир кун аввал Христиан-демократик иттифоқ ва Христиан-социал иттифоқ (ХДИ/ХСИ) ҳамда Германия Социал-демократик партияси (ГСДП) етакчилари коалиция шартномасини расман имзолади, бу эса янги ҳукуматда вазирларни тайинлашга имкон беради.

Шунингдек, душанба куни Берлинда 2021 йил декабридан буён ушбу лавозимда ишлаб келган канцлер Олаф Шолц билан тантанали видолашув маросими бўлиб ўтди.

Сешанба куни Бундестаг Мерцни канцлер этиб тасдиқлаши, кейинроқ янги коалицион ҳукумат қасамёд қилиши кутилганди.

Консерваторларнинг сўл марказчилар билан коалицияси Мерцни канцлерликка тасдиқлаш учун парламентда етарли ўринга эга (630 тадан 328 таси), аммо ГСДПдагиларнинг барчаси ҳам коалиция келишувидан мамнун эмасди. Тахминларга кўра, Мерцга овоз бериши кутилган депутатлардан 18 нафари уни қўллаб-қувватламаган.

ING Макроиқтисодий тадқиқотлар бўлимининг глобал раҳбари Карстен Бжескининг фикрича, овоз бериш натижалари «ХДИдагиларнинг ҳаммаси ҳам бюджет курсининг кескин ўзгаришига рози эмаслигини яққол кўрсатмоқда».

Rabobank’нинг катта бозор иқтисодчиси Стефан Коупман бозор ҳали ҳам Мерцнинг охир-оқибат канцлер бўлишига ишониши, аммо «шундоқ ҳам сайловчилар орасида Мерцнинг нуфузи юқори эмаслиги ва AfD таъсири ўсиши ҳисобга олинса, бу ёмон белги» эканини таъкидлаганди.

«Бу жиддий салбий сигнал. Катта эҳтимол билан, Мерц барибир сайланади, аммо вазият коалиция бирдам эмаслигини кўрсатмоқда, бу эса унинг ўз сиёсатини ўтказиш қобилиятини заифлаштириши мумкин», – дея Berenberg бош иқтисодчиси Ҳолгер Шмидингнинг сўзларини келтиради Reuters.

Мерц ҳақида нималар маълум?

Маълумоти бўйича ҳуқуқшунос бўлган Мерц сиёсий фаолиятини 1980-йилларда бошлаган. 1989 йилда, 33 ёшида у ХДИдан Европарламент депутати бўлади ва беш йилдан сўнг Бундестагга сайланади.

Мерц 2002 йилги парламент сайловларида канцлерликка номзод бўлишга тайёр эди, аммо ўша пайтда консерваторлар Христиан-социал иттифоқи (ХСИ) раҳбари Эдмунд Стойбергни танлашади, у охир-оқибат сайловда социал-демократ Герҳард Шредерга ютқазади.

2005 йилда Ангела Меркел канцлер бўлгач, Мерц консерватив қарашлари билан бир неча йилга сиёсатни тарк этади.

2005 йилдан 2021 йилгача Мерц йирик халқаро адвокатлик идорасида ишлаган ва 2016 йилдан 2020 йилгача Blackrock инвестиция компаниясининг Германиядаги филиали кузатув кенгаши раиси бўлган.

Мерцнинг катта сиёсатга қайтиши Меркелнинг канцлер лавозимидаги тўртинчи муддати охиргиси бўлишини эълон қилиши фонида содир бўлди.

2022 йил охирида, учинчи уринишда Мерц Христиан-демократик иттифоқ (ХДИ) етакчиси сифатида Меркелнинг ўрнини эгаллайди.

Украинага кенг кўламли босқин бошланганидан сўнг, Мерц биринчилардан бўлиб Киевга ташриф буюрди ва ўшандан бери Украинани максимал даражада қўллаб-қувватлаш тарафдори бўлиб, Германия ҳукуматининг Киевга ўқ-дорилар ва қурол-яроғ тизимларини етказиб бериш бўйича қатъиятсиз ҳаракатларини бир неча бор танқид қилганди.