Импортга чекловлар: масъул ва фаоллар ўртасида қизғин тортишув

Автомобиллар, кондиционер ва музлаткичлар, лифт ва эскалаторлар, болалар тагликлари ва тиш чўткалари... Булар – охирги пайтларда Техник тартибга солиш агентлиги ташаббуси билан импортига қўшимча талаблар киритилган маҳсулотларнинг айримлари.

Бу талаблар, масалан, автомобиллар ва тагликлар бозорида импортнинг кескин қисқаришига, маиший техникалар ва лифтларнинг ойлаб божхонада қолиб кетишига олиб келди. Куни кеча Leapmotor C16'дан нуқсон топилиши билан жорий этилган тақиқ эса бирйўла шу бренднинг барча моделлари импортини тўхтатиб қўя қолди.

Бу мавзулар муҳокамаси тармоқларни қанчалик “ёндирган” бўлса, соҳа масъули иштирокида Kun.uz студиясида кечган “Кун подкасти” ҳам шунчалик қизғин кечди.

Очиқ мулоқот иштирокчилари Техник тартибга солиш агентлиги бошқарма бошлиғи Алишер Додоев, жамоатчилик фаоллари – иқтисодчи Отабек Бакиров ва автодекларант Азизбек Бердиев бўлди.

Давлат тақиқ эмас, талаб қўйган, уни ҳамма бажариши керак — агентлик

Алишер Додоев автомобиллар импортига жорий этилган талабларни тақиқ ёки нотариф чеклов деб эмас, истеъмолчилар хавфсизлигини кўзлаб қилинаётган чора сифатида талқин қилди. Унинг сўзларига кўра, айни пайтда амал қилаётган қоидалар Вазирлар Маҳкамасининг 2017 йилдаги қарори асосида белгиланган техник регламентга риоя этилишини таъминлашга қаратилган.

“2017 йилдан бери ўша техник регламент амалда бўлган бўлса, шу техник регламентга асосан автотранспорт воситаларининг мувофиқлигини баҳолаш ишлари амалга ошириб келинади. Бундан ташқари, яна бир қонунимиз бор. “Транспорт тўғрисида”ги қонун, ушбу қонунда ҳам белгилаб қўйилганки, мувофиқлиги тасдиқланмаган, сертификатлаштирилмаган транспорт воситаларидан Ўзбекистонда фойдаланиш тақиқланади. Яъни 2 та қонун [“Техник жиҳатдан тартибга солиш тўғрисида” қонун ҳам], 1 та Вазирлар Маҳкамасининг қарори билан транспорт воситаларининг Ўзбекистондаги муомаласи тартибга солинади.

Шундан келиб чиққан ҳолда, “тақиқ ўрнатилди” деган сўз нотўғри, ҳеч қачон давлат тақиқ ўрнатмайди. Давлат талаб қўяди, талабни бажариши керак: импортёр ҳам, бошқарувчи ҳам, сотувчи ҳам, етказувчи ҳам, уларнинг вакиллари ҳам. Истеъмолчилар олдида барчаси баробар жавоб беради. Бу – Жаҳон савдо ташкилотининг талаблари, халқаро тажрибага мос”, – дейди у.

Халқаро тажриба талаб ҳамма учун бир хил бўлишини тақозо қилади — иқтисодчи

Иқтисодчи Отабек Бакиров масъулнинг сўзини бўлиб, унинг фикрига қўшилмаслигини айтади. Унинг қайд этишича, бозор иқтисодиёти ривожланган мамлакатларда маҳаллий ишлаб чиқарувчиларга ҳам, импортчиларга ҳам бир хил талаблар қўйилган.

“Улар Ўзбекистондагидек ишлаб чиқарувчига енгил, импортчига оғир талабларни қўймайди. Шундай экан, сиз ҳозир қонунчиликдаги норматив-ҳуқуқий ҳужжатлардан бошладингиз, айнан шу ердаги “пробеллар” ҳақида ҳам айтишингиз керак бўлади. Нима учун Ўзбекистон Республикасидаги “ишлаб чиқарувчи”лар – мен аслида уларни “чайқовчи” деб атайман – утилизация йиғимидан озод қилинган? Нима учун улар импорт қилинаётган автомобиллар сингари барча босқичдаги чиғириқлардан ўтмайди?

Шу чиғириқлардан ўтмаса, шундай имтиёзлар бўладиган бўлса, демак импортга нисбатан қилинаётган хатти-ҳаракатлар тақиқ ва чеклов деб инобатга олиниши керак. Ҳозир гап қонунчиликдаги иборалар ҳақида кетмаяпти, амалиёт ҳақида гап кетяпти”, – дейди у.

Аллақачон тури тасдиқланган автомобилга яна сертификат олиш талаби ортиқча — автодекларант

Амалдаги тартибга кўра, расмий дилерлар муайян русумдаги автомобил импорти учун бир марта турини тасдиқлаш сертификатини олади ва шу ҳужжат асосида 3 йил давомида ушбу моделдаги автомобилни истаганча миқдорда, қўшимча текширувларсиз олиб кириш ҳуқуқига эга. Агар худди шу автомобилни жисмоний шахслар олиб кирса, у ҳолда бу машинанинг тури аллақачон тасдиқланганига қарамай, ҳар бир жисмоний шахс олиб кирган машина алоҳида текширувлардан ўтади. Бу мантиқсизлик, дейди “Autodeklarant” канали муаллифи Азизбек Бердиев.

“BYD E2 моделига турини тасдиқлаш сертификати берилган, лекин нега мен олиб келсам – ишлаб чиқарувчи ҳам, юборувчи ҳам расмий дилерники билан бир хил бўлса-да – Пискент полигонидан тестдан ўтишим керак?” – дея сўради у.

Додоев саволга жавоб бераркан, жисмоний шахслар ўзининг номига, якка тартибда олиб кираётган автомобиллар Ўзбекистон учун мослаштирилмаганини айтди.

BYD компаниясининг Хитой бозори ва экспорт бозорлари, хусусан Ўзбекистон учун мўлжаллаб ишлаб чиқарган автомобилларида фарқлар бор, масалан, дастурий таъминотнинг тили хитойча эмас, ўзбек ва рус тилларида бўлади, дейди у.

Суҳбат давомида маҳаллий ишлаб чиқарувчининг автомобиллари, масалан Damas'нинг белгиланган талабларга мослиги, UzTest'нинг регулятор агентлик тасарруфида экани, Leapmotor'га сертификат бериш тўхтатилгани, техник синовларнинг очиқ ва шаффофлиги, ўтган йили кузатилган маиший техникалар, лифтлар ва эскалаторлар импортидаги қийинчиликлар, болалар тагликлари ҳам синовдан ўтказила бошлангани, Техник тартибга солиш агентлигининг истиқболда соҳани қандай кўраётгани ва бошқа мавзулар қизғин муҳокама қилинди.

Тўлиқ суҳбат билан видео орқали танишишингиз мумкин.

Дилшода Шомирзаева тайёрлади.