O‘zbekistonda aholining ovqatlanish holati baholanmoqda

O‘zbekistonda ovqatlanish sohasida ISCAD (International Strategic Center for Agri-Food Development) tashkiloti tomonidan Strategik islohotlar agentligi huzuridagi Delivery Unit ofisi bilan hamkorlikda keng qamrovli tadqiqot olib borilmoqda. 

Loyihaning maqsadi aholining ovqatlanish odatlari va ratsionini har tomonlama baholash, sog‘liqqa ta’sir qiluvchi bilimlar, xulq-atvor omillari va obektiv tibbiy ko‘rsatkichlarni o‘rganishdan iborat.

Tadqiqot xalqaro KAP Survey (bilim, munosabat va amaliyotlarni baholash) metodologiyasiga asoslangan bo‘lib, antropometrik o‘lchovlar, klinik va tibbiy tekshiruvlar, biokimyoviy ma’lumotlarni yig‘ish hamda respondentlarning sog‘lig‘i tarixi bo‘yicha ma’lumotlar to‘plashni o‘z ichiga oladi. Hozirgi kungacha mamlakat bo‘ylab 13 mingdan ortiq xonadonlar ushbu tadqiqotda ishtirok etgan.

Zamonaviy tibbiyot ilmi ovqatlanishni hayot sifati va surunkali yuqumli bo‘lmagan kasalliklarga chidamlilikni belgilovchi asosiy omillardan biri deb tan oladi. Mavjud ma’lumotlarga ko‘ra, salomatlikning yomonlashuvi holatlarining aksariyati turmush tarzi, xususan, nomutanosib ovqatlanish va jismoniy faollikning yetishmasligi bilan bog‘liq. 

Jahon sog‘liqni saqlash tashkilotining 2014 va 2019 yillardagi STEPS tadqiqoti ma’lumotlari tahlili shuni ko‘rsatdiki, bu davrda tuz iste’mol qiluvchilar ulushi 15,6 foizdan 36,6 foizga oshgan, tavsiya etilgan miqdorda sabzavot va meva iste’mol qilmaydiganlar ulushi 67,2 foizni tashkil etgan, ortiqcha vazn va yuqori qon bosimi bilan yashovchilar soni ham sezilarli darajada oshgan. Ushbu tendensiyalar sog‘lom ovqatlanish modeliga o‘tish zarurligini yaqqol ko‘rsatmoqda. Noto‘g‘ri ovqatlanish organizmda moddalar almashinuvi buzilishlariga olib kelishi, qon tarkibida shakar va xolesterin miqdorining ko‘payishi orqali umumiy sog‘liqqa salbiy ta’sir ko‘rsatishi va sog‘liqni saqlash tizimiga yukni oshirishi mumkin.

Tadqiqot doirasida quyidagi 5 yo‘nalish bo‘yicha ma’lumotlar to‘planmoqda: aholining ovqatlanish bo‘yicha bilim va amaliyoti; antropometrik ko‘rsatkichlar (bo‘y, vazn, tana massasi indeksi), biokimyoviy parametrlari (qon tarkibidagi shakar, xolesterin, mikroelementlar), klinik salomatlik holati, shuningdek, individual va oilaviy tibbiy tarix, ijtimoiy va maishiy sharoitlar. Ushbu ma’lumotlar aholining sog‘lom ovqatlanish tamoyillari bo‘yicha xabardorlik darajasini, ortiqcha vazn va yetarli ovqatlanmaslik holatlarini, ijtimoiy va xulq-atvor omillarining ta’sirini, shuningdek, hududiy xususiyatlarni aniqlash imkonini beradi.

To‘plangan ma’lumotlar asosida milliy darajadagi dasturlar va tashabbuslar ishlab chiqiladi. Ular ovqatlanish sifatini yaxshilash, kasalliklarning oldini olish, aholining xabardorligini oshirishga qaratilgan maqsadli axborot kampaniyalarini tayyorlash va mazkur sohadagi qonunchilikni takomillashtirishga xizmat qiladi. Bunday tadqiqotlar xalqaro amaliyotda jamoat salomatligi sohasidagi yondashuvlarni shakllantirishda muhim o‘rin egallaydi. Ular ratsiondagi o‘zgarishlarni kuzatish, ilgari qabul qilingan choralarni baholash, yondashuvlarni takomillashtirish va barqaror natijalarga erishish imkonini beradi.