G‘azoda o‘ldirilgan jurnalistlar, Trampdan barcha mamlakatlarga boj va NATOning Ukrainaga yordami - kun dayjesti

O‘tgan kun davomida jahonda ro‘y bergan eng asosiy voqealar va yangiliklar sharhi bilan kundalik xabarnomamizda tanishtiramiz.

G‘azoda 232 nafar jurnalist o‘ldirilgan

Braun universiteti huzuridagi Coss of War loyihasining tadqiqotiga ko‘ra, G‘azoda 6 oy ichida o‘ldirilgan jurnalistlar soni so‘nggi 160 yildagi barcha katta urushlarda halok bo‘lgan jurnalistlardan ko‘p.

2023 yil 7 oktyabridan buyon kamida 232 nafar jurnalist va media-xodim halok bo‘lgan. Ulardan deyarli barchasi — falastinliklar.

«Reportajlar qabristoni» deb nomlangan hisobotda Isroil armiyasiga nisbatan jurnalistlarga qarshi tizimli tajovuz, tahdid, kuzatuv va dezinformatsiya qo‘llayotgani aytilgan. RSF ma’lumotlariga ko‘ra, kamida 35 jurnalist maqsadli tarzda nishonga olingan.

Isroil 90 ga yaqin tahririyat va press markazlarni yo‘q qilgan, internetga kirishni cheklagan. G‘azoga xorijiy OAV kirishi deyarli imkonsiz. G‘azodagi har o‘ninchi jurnalistning halok bo‘lgani qayd etilgan. Bu AQShda 8500 jurnalist o‘limiga teng.

Shuningdek, Isroilning G‘azoga qarshi urushi boshlanganidan beri 1513 nafar humanitar xodim halok bo‘lgan. Ulardan 1402 nafari tibbiyot xodimlari, yana 111 nafari fuqaro mudofaasi a’zolari bo‘lgan.

BMTning Falastin qochqinlari ishlari bo‘yicha agentligi — UNRWA rahbari Filipp Lazzariniga ko‘ra, o‘tgan 1,5 yil mobaynida halok bo‘lgan insonparvarlar soni 408 nafarga yetgan, ular orasida 280 nafaridan ortig‘i UNRWA xodimlaridir.

Lazzarini bu holatni xalqaro huquq qoidalariga qo‘pol nisbatda bo‘lgan hurmatsizlik deb atadi va jinoyatchilar javobgarlikka tortilishi kerakligini ta’kidladi.

Isroil G‘azoda yangi hududlarni egallamoqchi

Isroil mudofaa vaziri Israel Kats armiya G‘azodagi amaliyotni kengaytirib, hududning katta qismini egallashini ma’lum qildi. Bu yerlar keyinchalik armiya tomonidan yaratilgan «xavfsizlik zonalari»ga qo‘shiladi.

Vazirning so‘zlariga ko‘ra, amaliyot «terrorchilar va infratuzilmalardan hududni tozalash» maqsadida olib boriladi. Bu fuqarolarning ommaviy evakuatsiyasini talab etadi. G‘azoliklar avval humanitar zona deb e’lon qilingan Al-Mavasiga ko‘chirilmoqda.

Kats G‘azo aholisini HAMASga qarshi chiqishga, garovdagi isroilliklarni ozod qilishga chaqirdi. Uning ta’kidlashicha, urushni to‘xtatishning yagona yo‘li — HAMASni yo‘q qilish.

Amaliyot haqida aniq hududlar ko‘rsatilmagan. Biroq Isroil qo‘shinlari allaqachon bir necha bufer zonalarni yaratgan. Yangi hujum haqida Misr chegarasidagi aviazarbalar orqali xulosa qilinmoqda.

Isroil va AQSh Eronga zarba berishga tayyorlanmoqda

AQSh va Isroil Eronning yadroviy obektlariga hujum qilishga tayyorgarlik ko‘rmoqda. Daily Mail manbalarining aytishicha, Trampning Oq uyga qaytishi — bunday zarba uchun «eng qulay fursat».

Eron hujumga javob qaytarish uchun raketalarini tayyorlamoqda. Fors ko‘rfazi davlatlari operatsiyada ishtirok etmoqchi emas.

Atom energetikasi bo‘yicha xalqaro agentlik ma’lumotiga ko‘ra, Eronda 60 foizgacha boyitilgan uran bor — bu olti dona atom bombasi uchun yetarli zaxira hisoblanadi.

Tramp martda Tehrondan ikki oy ichida yangi kelishuvni talab qilgandi. Ammo Eron prezidenti Pizishkiyon AQShni oldingi shartnomalarni buzganlikda ayblagan va muzokaralardan bosh tortgan.

Trampdan butun dunyoga importga boj

AQSh prezidenti Donald Tramp 2 aprel kuni mamlakatga barcha davlatlardan olib kiriladigan tovarlarga 10 foizlik boj joriy qilinganini e’lon qildi.

Uning aytishicha, bu – «Amerikaga boylikni qaytarish» yo‘lidagi muhim qadamdir. Shu bilan birga, 60 ta davlat uchun yanada yuqori bojlar belgilandi: Xitoy uchun 54 foiz, Yevropa Ittifoqi — 20 foiz, Yaponiya — 24 foiz, Janubiy Koreya — 25 foiz va boshqalar. Kanada va Meksika uchun esa avvalroq e’lon qilingan 25 foizli tarif qoldirildi.

«Joyi kelsa do‘stlar dushmandan ham battarroq ekan», degan Tramp.

40 foizdan yuqori bojlar Kamboja, Laos, Madagaskar, Viyetnam, Myanma va Shri Lanka kabi davlatlarga nisbatan qo‘llangan. 

Boj solinadigan davlatlar ro‘yxatida Rossiya yo‘q. Chunki ikki mamlakat o‘rtasida savdo aylanmasi qariyb yo‘q darajaga chiqqan. Sobiq ittifoq davlatlaridan Moldovaga eng katta boj belgilandi — 37 foiz. Qozog‘istonga esa 27 foiz. Markaziy Osiyodagi qolgan barcha davlatlar 10 foizlik boj to‘laydi.

Tramp «bojlar to‘liq simmetrik emasligini» qayd etib, AQSh tomonidan amalga oshirilayotgan choralarni «yaxshilikka asoslangan» deb atadi. Bojlar nolga tushishi uchun Tramp mamlakatlar o‘z mahsulotlarini AQShda ishlab chiqarishi kerakligini ta’kidladi.

Mutaxassislar bu qaror iqtisodiyotga xavf solishi, inflatsiya va retsessiya xavfini oshirishini aytmoqda.

NATOdan Ukrainaga 20 mlrd yevro yordam

NATO Ukrainaga 2025 yil davomida harbiy yordam sifatida 20 mlrd yevro ajratishini ma’lum qildi. Bu haqda alyans bosh kotibi Mark Ryutte 2 aprel kuni Bryusselda o‘tkazilgan matbuot anjumanida aytdi.

Uning so‘zlariga ko‘ra, Rossiyadan kelayotgan tahdid hali ham saqlanib qolmoqda va AQSh prezidenti Donald Trampning tinchlik tashabbuslariga qaramay, harbiy yordam davom etadi.

Ryutte Visbadendagi qo‘mondonlik orqali yordamni muvofiqlashtirish ham saqlanishini ta’kidladi.

U o‘tgan yili NATO davlatlari Ukrainaga 50 mlrd yevroga yaqin mablag‘ ajratganini eslatdi. Ayni paytda, AQSh qurol yetkazib berishni qisqa tanaffusdan keyin qayta tikladi.

NATOning kelasi uchrashuvi iyunda Haagada o‘tadi va unda harbiy xarajatlar bo‘yicha yangi maqsadlar kelishib olinishi kutilmoqda.

Oq uy Grenlandiyani qo‘shib olish xarajatlarini hisoblamoqda

AQSh prezidenti ma’muriyati Grenlandiyani AQSh hududiga qo‘shish holatida buning moliyaviy oqibatlarini tahlil qilishni boshladi. The Washington Post’ning yozishicha, ma’muriy-budjet boshqarmasi oroldagi 58 ming aholiga xizmat ko‘rsatish xarajatlarini hisoblamoqda.

Daniya hozirda orolni yiliga 600 mln dollar subsidiyalaydi. AQSh esa grenlandiyaliklarga bundan ko‘proq to‘lash taklifini ishlab chiqmoqchi.

Tramp bu xarajatlarni qazilmalardan olinadigan daromad bilan oqlashni ko‘zlamoqda. Ammo yanvarda o‘tkazilgan so‘rovda grenlandiyaliklarning 85 foizi AQShga qo‘shilishga qarshi chiqqan.

WP manbalariga ko‘ra, Tramp bu g‘oyani Kanada va Panama bilan bog‘liq rejalardan ko‘ra amaliyroq deb hisoblamoqda.

Tesla’ning sotuvi keskin kamaydi

2025 yilning birinchi choragida Tesla kompaniyasi 336 mingdan ortiq elektromobil sotdi — bu o‘tgan chorakka nisbatan 13 foizga kam. Bu — so‘nggi yillarda kuzatilgan eng katta pasayish.

Xaridorlarni jalb etish uchun berilgan chegirmalar, bepul qarzlar va bonuslarga qaramay, natijalar investorlar kutganidan ancha past bo‘ldi.

Tahlilchilar kamida 408 ming mashina sotilishini kutayotgan edi, ammo talab nihoyatda pasayib ketdi. Jumladan, Germaniyada Tesla’ning bozordagi ulushi 16 foizdan 4 foizga tushib ketdi.

Mutaxassislar bu holatga bir nechta sababni ko‘rsatmoqda: modellar tezda yangilanmayapti va Ilon Maskning Donald Tramp ma’muriyatidagi siyosiy faolligi xaridorlarni norozi qilmoqda.

Migrant bolalarga rus tili imtihoni kuchaytirildi

Rossiyada 1 apreldan boshlab migrant bolalar maktabga qabul qilinishidan oldin rus tili bo‘yicha imtihon topshiradi. Talab — bola kamida 90 foiz to‘g‘ri javob topishi kerak.

Avval imtihon chegarasi 30 foiz bo‘lishi taklif etilgan, ammo Davlat Dumasi raisi Vyacheslav Volodin buni rad etib, yuqori talabni saqlab qoldi.

Unga ko‘ra, bu qonun migratsiya siyosatini qat’iylashtirish maqsadida joriy etilgan. Rossiyada hozir qariyb 784 ming voyaga yetmagan migrant yashaydi.

Bu orada Rossiya prezidenti Vladimir Putin Fuqarolik va chet el fuqarolarini ro‘yxatga olish masalalari bo‘yicha yangi xizmat tuzish to‘g‘risida farmon imzoladi. U IIV tarkibidagi Migratsiya masalalari bo‘yicha bosh boshqarma negizida tashkil etiladi.

Dmitriy Peskovga ko‘ra, xizmatning asosiy vazifasi — migratsiya jarayonlarini tartibga solish, noqonuniy faoliyatni kamaytirish va migrantlarning qonunlarga rioya qilishi ustidan nazoratni kuchaytirish.

Xizmatni tuzish uchun uch oylik muddat belgilandi. Uning faoliyati 2016 yilda tugatilgan Federal migratsiya xizmati vazifalarini qayta tiklaydi.